In een mensgericht beroep ben je zelf grotendeels het instrument waarmee je werkt. Je persoon en je professie maken samen jouw unieke mix van betrokkenheid, aanpak en deskundigheid. Zelfzorg is niet het eerste waar je dan aan denkt terwijl je met je agenda je werkweek plant.
Wat is zelfzorg?
Volgens de Van Dale wordt onder zelfzorg het zorgen voor zichzelf en dan voornamelijk voor het eigen welzijn of gezondheid verstaan. Zelfzorg wordt in de volksmond vaak geassocieerd met me-time; mindfulness, yoga, wandelen, een bad nemen. Kortgezegd: jezelf wat gunnen en dingen doen waar je van oplaadt. Helemaal goed natuurlijk, maar het doet naar mijn idee te weinig recht aan het belang ervan in de context van goede mensgerichte zorg. Zelfzorg is een serieuze en noodzakelijk aan te leren soft skill om je werk als hulpverlener goed te kunnen doen.
Soft skills?
Soft skills, ook wel people skills genoemd, zijn persoonlijke eigenschappen die jouw werkwijze en werkhouding kleur geven. Het gaat hierbij om sociale, emotionele, intellectuele en communicatieve vaardigheden. Ook je professionele beroepshouding, je zelf reflecterend vermogen en de mate waarin jij zelfstandig werkt behoren tot je soft skills. Maar denk ook aan aanpassingsvermogen, samenwerken en persoonlijk leiderschap.
“Als je je soft skills goed kent en beheerst dan weet je wie je bent, wat je wilt en wat je aan jezelf en anderen te bieden hebt. Zowel in je werk als in je privéleven.”
Goede soft skills hebben ook een positieve invloed op je hard skills; je technische, vakinhoudelijke vaardigheden die meetbaar zijn. Bijvoorbeeld het schrijven van adviesrapporten, diagnosticeren en didactisch handelen.
Soft skills in het sociaal domein
Veel gevraagde soft skills in het sociaal domein worden in vacatures zo vertaald:
- positief
- betrokken
- stressbestendig
- flexibel
- betrouwbaar
- verantwoordelijk
Je zal je wellicht (deels) in deze soft skills herkennen en misschien ben je zelfs aangenomen vanwege die soft skills. Maar ik zou toch ook graag eens iets in een vacaturetekst terugzien in de trant van: onderkent het belang van zelfzorg, kan hier actief vorm aan geven en maakt zelfzorg bespreekbaar. Een extra bullit point in de vacaturetekst zou in ieder geval een mooi begin zijn.
Terwijl gebrekkige zelfzorg op lange termijn vaak leidt tot overbelasting of burn out. Genoeg redenen dus om regelmatig stil te staan bij zelfzorg in je werk met cliënten, collega’s & ketenpartners. Goede zelfzorg is wat mij betreft een van de belangrijkste soft skills die een zorgprofessional tot een goede zorgprofessional maakt.
Slacking zelfzorg
Moeite met zelfzorg hoor ik veel terug bij zorgprofessionals. Ik hoor verhalen over een al maar groeiende caseload en zo veel te doen, dat je nooit klaar bent aan het eind van mijn werkweek. Het is voor veel professionals normaal dat de telefoon ook buiten werktijd aan staat. Zelfs bij ziekte, hoor ik weleens. Je doet je werk graag goed en met aandacht. En de zorgvrager, de naam zegt het al, vraagt. En soms zitten daar weinig grenzen aan. Dus die zelfzorg komt later wel, is de gedachte.
“Ja hoor, ik doe die casus wel”, zeggen zorgprofessionals bij het verdelen van nieuwe casussen, bijvoorbeeld bij ziekte van een collega. Maar tijdens de intervisie hoor ik ze vooral nee zeggen. Maar ja, je wilt je collega’s die ook druk zijn ook niet extra belasten.
Herkenbaar?
Waarschijnlijk heb je dan moeite met (goede) zelfzorg. Niet omdat je dat zo bewust achterwege laat, maar omdat er altijd andere dingen belangrijker of urgenter (lijken te) zijn.
Maar het paradoxale is dat slechte zelfzorg uiteindelijk ook leidt tot slechte dienstverlening. En je wilde het juist graag goed doen! Dus als jij het belangrijk vindt om je werk goed te doen en ook het góede goed te doen, dan doe je er goed aan om te investeren in zelfzorg. Dat klinkt misschien niet sexy, maar dat is slechte zelfzorg evenmin.
Zelfzorg in mensgerichte beroepen gaat wat mij betreft dus over vaardigheden (soft skills) die relateren aan hoe jij je vakmanschap als hulpverlener duurzaam en dicht bij jezelf houdt. Hoe jij je eigen instrument voortdurend scherpt en voedt. Omwille van goed werk dus.
Maar hoe dan?
“Batterij bijna leeg sluit aan op netstroom.” We weten niet hoe snel we onze telefoon aan de lader moeten leggen als we deze melding op ons scherm zien. Laten we onszelf nu ook eens wat sneller in die lader leggen.
Hoe doe je dat?
Door jezelf regelmatig deze vragen te stellen:
Hoe gaat het nu met me?
Waar heb nu ik behoefte aan?
Wat houdt me bezig?
Waarop heb ik invloed, waarop niet?
Is er een keuze die ik moet maken en wat heb ik daarvoor nodig?
Neem hier bijvoorbeeld die momenten voor waarop je nu geneigd bent om je telefoon te pakken; wachtend op de bus of trein, op de wc of in de rij voor de kassa. Je zal je soms even ongemakkelijk of onthand voelen. Als een roker die net gestopt is. Niet erg en je bewijst jezelf een dienst ermee. Zeker als je het regelmatig doet.
Niet kiezen is ook een keuze
Wat je op zo’n ‘dull moment’ doet is even bij jezelf inchecken. Even echt contact maken met jezelf, waardoor je beter voelt wat op dat moment belangrijk is. Ook maak je het jezelf gemakkelijker om vervolgens een bewustere keuze te maken. Ga ik iets doen met de antwoorden op de vragen die ik mezelf stelde, of niet? En wat wil ik hierover communiceren met betrokkenen?
Je zult zien dat die kleine momenten van bewustwording, éven stilstaan en nagaan wat op dat moment belangrijk voor je is, je al enorm behulpzaam zijn bij goede zelfzorg.
