Zelfzorg als soft skill is een belangrijk thema als je werkt in een mensgericht beroep. Je bent namelijk zelf grotendeels het instrument waarmee je werkt en dat instrument vraagt om onderhoud. Aandacht voor zelfzorg is daarin onmisbaar. Goede zelfzorg doet recht aan jou als persoon en als professional. Ook de mensen met wie je werkt (je cliënten, studenten, zorgvragers en collega’s) zullen gebaat zijn bij jouw goede zelfzorg. Daarmee is zelfzorg misschien wel de belangrijkste vaardigheid in een scala aan soft skills die elke hulpverlener in meer of mindere mate bezit. Je kan met goede zelfzorg invloed uitoefenen op de mate waarin je stress ervaart en hoe je daar vervolgens mee omgaat. Ook vermindert goede zelfzorg werkdruk en burn-out klachten, waarmee je dus duurzaam inzetbaar blijft zoals dat zo mooi heet.
Want iedereen kent wel het gezegde: “als je niet voor jezelf kunt zorgen, dan ook niet voor een ander.” Toch mis ik de urgentie van zelfzorg op de agenda van werkgevers en werknemers in het sociaal domein.
Hoe dat allemaal zit met die zelfzorg als soft skill en hoe je er een goede start mee kunt maken vertel ik je in dit blog.
Slacking zelfzorg
Toen ik werkte als wijkcoach, ervoer ik regelmatig werkdruk. Ik had een al maar groeiende caseload en zo veel te doen, dat mijn werkweek al lang en breed afgelopen was, maar mijn takenlijst nog niet eens halverwege. En ik ben zo iemand die haar werk graag goed doet, betrokken en met aandacht; de zorgvrager staat altijd centraal. Dus ging ik ‘slacken’ als het ging om goed zorgen voor mezelf. Slechte zelfzorg dus.
De aandacht voor zelfzorg verslapte nog wel eens. “Ja hoor, geen probleem”, hoorde ik mezelf zeggen bij het verdelen van nieuwe casussen, bijvoorbeeld bij ziekte van een collega. Ik wilde het ook goed doen voor mijn collega’s, dus ‘nee’ zeggen zat er voor mij ook niet bij. Ik negeerde signalen van vermoeidheid en stress en vond ook nog eens dat ik niet moest zeuren als het me even te veel werd. Mijn collega’s hebben het net zo druk als ik. Dus wie ben ik om een potje te gaan zitten klagen?
Is dit herkenbaar?
Waarschijnlijk heb je dan moeite met zelfzorg. Niet omdat je dat zo bewust achterwege laat, maar omdat er altijd andere dingen belangrijker of urgenter (lijken te) zijn.
Nou, ik kan je uit ervaring vertellen: goede zelfzorg is essentieel voor jezelf, maar ook voor de kwaliteit van je dienstverlening. Ik durf zelfs te stellen dat slechte zelfzorg leidt tot slechte dienstverlening. In ieder geval op de langere termijn. Dus als jij het belangrijk vindt om je werk goed te doen en ook het góede goed te doen, dan doe je er goed aan om te investeren in zelfzorg als soft skill. Dat klinkt misschien suf en on-sexy, maar dat is het niet!
Wat is zelfzorg?
Volgens de Van Dale wordt onder zelfzorg het zorgen voor zichzelf en dan voornamelijk voor het eigen welzijn of gezondheid verstaan. Zelfzorg wordt in de volksmond vaak geassocieerd met me-time: mindfulness, yoga, wandelen, een bad nemen. Kortgezegd: jezelf wat gunnen en dingen doen waar je van oplaadt. Helemaal mee eens, maar het doet naar mijn idee te weinig recht aan het belang ervan in de context van goed (sociaal) werk. Zelfzorg is voor mij niet enkel een luxe aangelegenheid of een hobby. Ik zie het als een serieuze en noodzakelijk aan te leren soft skill om je werk als hulpverlener goed te kunnen doen.
Zelfzorg in het sociaal domein: duurzaam vakmanschap
Zelfzorg in mensgerichte beroepen gaat wat mij betreft dus over vaardigheden (soft skills) die relateren aan hoe jij je vakmanschap als hulpverlener duurzaam en dicht bij jezelf houdt. Hoe jij je eigen instrument voortdurend scherpt en voedt. Omwille van goed werk dus.
Zelfzorg zou standaard in jouw persoonlijke pakket aan soft skills aanwezig moeten zijn. Zelfzorg is daarnaast ook te beschouwen als een kwaliteitscriterium van je andere soft skills. Je kan er de kwaliteit van je andere soft skills positief mee beïnvloeden. Daarover straks meer. Eerst meer over soft skills.
Wat zijn soft skills?
Soft skills, ook wel people skills genoemd, zijn persoonlijke eigenschappen die jouw werkwijze en werkhouding kleur geven. Het gaat hierbij om sociale, emotionele, intellectuele en communicatieve vaardigheden. Ook je professionele beroepshouding, je zelf reflecterend vermogen en de mate waarin jij zelfstandig werkt behoren tot je soft skills. Maar denk ook aan aanpassingsvermogen, samenwerken en persoonlijk leiderschap.
“Als je je soft skills goed kent en beheerst dan weet je wie je bent, wat je wilt en wat je aan jezelf en anderen te bieden hebt. Zowel in je werk als in je privéleven.”
Goede soft skills hebben ook een positieve invloed op je hard skills; je technische, vakinhoudelijke vaardigheden die meetbaar zijn. Bijvoorbeeld het schrijven van adviesrapporten, diagnosticeren, didactisch handelen et cetera.
Soft skills in het sociaal domein
Veel gevraagde soft skills in het sociaal domein worden in vacatures zo vertaald:
- positief
- betrokken
- stressbestendig
- flexibel
- betrouwbaar
- verantwoordelijk
Je zal je wellicht (deels) in deze soft skills herkennen en misschien ben je zelfs aangenomen vanwege die soft skills. Maar ik zou toch ook graag eens iets in een vacaturetekst terugzien in de trant van: onderkent het belang van zelfzorg, kan hier actief vorm aan geven en maakt zelfzorg bespreekbaar.
Een extra bullit point in de vacaturetekst: – goede zelfzorg, zou in ieder geval een mooi begin zijn.
Krachten, geen kwetsbaarheden
In tijden van spanning in je werk wanneer er veel van je wordt gevraagd, bijvoorbeeld door werkdruk, conflicten in het team of ander (privé) gedoe, wordt zelfzorg als vaardigheid vaak overschaduwd en op de lange baan geschoven.
En dat ondermijnt jouw hele authentieke profiel van soft skills. De doorgaans positieve enthousiastelingen worden langzaamaan cynischer en betrokkenheid wordt vooral nog zichtbaar in een eilandjescultuur waar ieder alleen zijn eigen broek probeert op te houden. Stressbestendig zijn we naar de buitenwereld ogenschijnlijk nog wel, maar van binnen (en thuis) ziet dat er héél anders uit. Vraag maar aan je partner of familielid 🙂
Dat is jammer, want juist op die spanningsvolle momenten is het zo belangrijk om met zelfzorg te voorkomen dat je krachten geen kwetsbaarheden worden en je in een neerwaartse spiraal terecht komt.
Zelfzorg als soft skill die stress killt
Om aan goede zelfzorg te kunnen doen is het eerst belangrijk dat je ervan bewust wordt in welke mate je oog houdt voor wie je bent en wat je belangrijk vindt. Met andere woorden: hoe geef jij op je werk concreet uiting aan wat jij belangrijk vindt en nodig hebt?
Voor mij was het bijvoorbeeld een enorme eyeopener toen ik mij bewust werd van mijn reparatiereflex. In termen van soft skills zou ik het ‘betrokkenheid’ willen noemen. Over de reparatiereflex schreef ik dit blog. Ik dacht mijn zorgvragers te helpen door ongevraagd oplossingen en adviezen te geven. Maar dat bleek niet zo te werken en ik liep helemaal leeg. Het kostte me bergen energie. Ik dreef ook van mezelf weg door me te veel met de zorgvrager bezig te houden, zonder mezelf daarbij in check te houden.
Praktijkvoorbeeld van zelfzorg
Ik stelde mezelf de vraag hoe betrokkenheid er voor mij uit moest zien in mijn werk. Ik kwam daarbij tot heel andere dingen dan ik eerder liet zien in mijn benadering van de zorgvrager. Betrokkenheid, zo bleek voor mij, had veel meer te maken met een presente basishouding. Oprechte nieuwsgierigheid en ontvankelijkheid voor het verhaal van de zorgvrager. Maar ook: aandacht voor mijn eigen belevingen in (en van) het contact met de zorgvrager en daarover tijdens de interactie transparant en benaderbaar zijn. Dit had niks te maken met het aandragen van oplossingen of advies. Ook over presentie schreef ik een blog.
Dus door mezelf de vraag te stellen hoe ik betrokkenheid voor me zag en wat het voor mij representeerde, kon ik veel gerichter en bewuster in contact zijn met de zorgvrager. Het contact voelde daardoor echter en dichter bij mezelf. Ik kreeg er energie van! En ook nu nog heb ik profijt van die opgedane inzichten. Ze dragen bij aan mijn professionaliteit als begeleidingskundige bij Groeiwerk.
Reflectie: welke vragen stel jij jezelf?
Maar ook andere heel praktische dingen hebben mij geleerd hoe belangrijk zelfzorg als soft skill is. Regelmatig reflecteren bijvoorbeeld. Je waarden weer even toetsen aan de realiteit is ook zo’n mooie. Waarom ook alweer ben ik dit werk gaan doen? En klopt dat nog met hoe mijn werk er vandaag de dag uit ziet? En als het antwoord nee is, wat ligt er dan in mijn macht om daar iets aan te veranderen en verbeteren? Hoe wil ik me verhouden tot die realiteit? Neem ik het voor lief? Of moet ik er andere conclusies aan verbinden?
Is er ook slechte zelfzorg?
Slechte zelfzorg was in mijn ervaring vooral beperkte zelfzorg. Ik negeerde (fysieke) signalen, denderde maar door totdat ik geen zin meer had, ontevreden werd en op zoek wilde naar een nieuwe baan. Zo’n nieuwe baan lijkt misschien een prima oplossing. Je geeft de oude baan gewoon de schuld. Want we hebben te weinig mensen, worden niet voldoende gefaciliteerd en de cliënten zijn te veeleisend of whatever.
Kan allemaal zijn, maar het is ook lekker gemakkelijk en buiten jezelf gedacht natuurlijk. Maar die cognitieve dissonantie rijkt nog verder, want: een nieuwe baan geeft nieuwe energie waarin je die mooie soft skills opnieuw kan laten zien. Lekker met een schone lei (lees: caseload) beginnen, wie wil dat nou niet?
Maar na verloop van tijd word je ook in die baan weer meegezogen in de waan van de dag. Je agenda loopt (te) vol en je ervaart in toenemende mate werkdruk en stress. Het is als een terugkerende rabbit hole die je enthousiast en onbevangen induikt, maar waarin je na verloop van tijd steeds weer verstrikt raakt: een zelf gecreëerd web van belemmerende patronen.
Dus dan zou het tóch misschien eens tijd worden om de oorzaak bij jezelf(zorg) te zoeken, nietwaar?
Batterij bijna leeg sluit aan op netstroom
We weten niet hoe snel we onze telefoon aan de lader moeten leggen als we deze melding op ons scherm zien. Laten we onszelf nu ook eens wat sneller in die lader leggen zou ik zeggen. Hoe doe je dat?
Door jezelf regelmatig deze vragen over zelfzorg te stellen:
- Hoe gaat het nu met me?
- Waar heb nu ik behoefte aan?
- Wat houdt me bezig?
- Waarop heb ik invloed, waarop niet?
- Is er een keuze die ik moet maken en wat heb ik daarvoor nodig?
Neem hier bijvoorbeeld die momenten voor waarop je nu geneigd bent om je telefoon te pakken; wachtend op de bus of trein, op de wc of in de rij voor de kassa. Je zal je soms even ongemakkelijk of onthand voelen. Als een roker die net gestopt is. Niet erg en je bewijst jezelf een dienst ermee. Zeker als je het regelmatig doet.
Niet kiezen is ook een keuze
Wat je op zo’n ‘dull moment’ doet is even bij jezelf inchecken. Even echt contact maken met jezelf, waardoor je beter voelt wat op dat moment belangrijk is. Ook maak je het jezelf gemakkelijker om vervolgens een bewustere keuze te maken. Ga ik iets doen met de antwoorden op de vragen die ik mezelf stelde, of niet? En wat wil ik hierover communiceren met betrokkenen?
Ken uzelf
Je zult zien dat die kleine momenten van bewustwording, éven stilstaan en nagaan wat op dat moment belangrijk voor je is, je al enorm behulpzaam zijn bij goede zelfzorg. Zo maak je van zelfzorg een belangrijk thema en tegelijkertijd ook een urgent thema. En dat is naar mijn idee broodnodig. Voor jouw ontwikkeling als professional en de wijze waarop jij jouw authentieke scala aan soft skills vormgeeft en koestert.
Werken aan goede zelfzorg als soft skill is dus niet alleen bevorderend voor jezelf. Het is ook een belangrijk signaal naar je team, de organisatie, de zorgvragers en de keten als geheel. Want goed voorbeeld doet volgen.
Dus houd het klein en dichtbij jezelf en maak daarmee grote impact, waardoor werken in mensgerichte beroepen duurzamer, professioneler en leuker wordt!
Recente reacties